Wij zien dat de eeuwenoude cultuur en de beschaving die in de periode 1958 – 1978 grondig kapot is gemaakt weer aan het terugkomen is (een jonge Chinese gids die ons rondleidde door een museum dat aan de ‘Culturele Revolutie’ was ontsnapt, noemde het uit zichzelf “the crazy time”). Wij reizen veel per metro waar werkelijk iedere jongere opstaat voor een zwangere vrouw en voor oudere mensen, zelfs opvallend vaker dan in Nederland. De overheid doet haar best om via spotjes en reclameborden de bevolking op te voeden, door op te roepen met rochelen en spugen te stoppen en netjes in de rij op hun beurt te wachten. Vieze toiletten kom je helaas nog te vaak tegen, vooral in “echte” Chinese restaurants. Maar dat vieze gewoontes gelukkig niet genetisch bepaald zijn, bewijst Singapore, zo ongeveer de schoonste plek op aarde. Heel veel Singapore Chinezen komen oorspronkelijk uit Guangdong, de provincie waar Guangzhou in ligt.

De overgrote meerderheid van het personeel in Guangzhou komt niet uit deze stad en heeft dus ook geen hukou voor Guangzhou. Hukou is het systeem waarmee vastligt uit welke provincie en stad je komt. Alleen in die stad heb je recht op voorzieningen zoals onderwijs. Als je woont en werkt in een andere stad, moet je alles zelf betalen. Als je naar een andere stad trekt om daar tijdelijk te werken wordt je een migrant genoemd. Hiervan zijn er in China honderden miljoenen. Het systeem is ingesteld om te voorkomen dat er een enorme migratie naar de steden aan de kust zou ontstaan en dus ontvolking van het platteland, wat je in de meeste arme ontwikkelingslanden ziet. Een ongewenst effect van het systeem is dat er 2 soorten burgers zijn waarbij diegenen met een hukou neerkijken op de migranten. De Chinese premier heeft toegezegd het systeem geleidelijk af te schaffen en het begint ook zijn nut te verliezen. China heeft veel geïnvesteerd in het achterland om het minder aantrekkelijk te maken om naar de stad te verhuizen. Tegelijkertijd hebben we gelezen dat ouderen na een groot deel van hun leven in de grote steden aan de kust gewerkt te hebben (en daar een hukou hebben) weer terug willen naar het platteland. China krijgt veel buitenlandse kritiek op dit systeem, wat de individuele vrijheid beperkt. Maar vergelijk de situatie in Chinese steden eens met die in Indonesië, Latijns Amerika, India en Bangladesh.

Chinezen passen zich snel en redelijk gemakkelijk aan andere omstandigheden aan. Dat zien we in ons eigen land waar de Chinese restaurants zich steeds weer voegen naar de veranderende smaken van de Nederlanders. Hetzelfde zie je nu in Guangzhou gebeuren. In de 3 maanden dat wij hier wonen zijn er op loopafstand al 3 bakkers geopend. Andere dan Chinese restaurants schieten als paddenstoelen uit de grond. Het zal geen verbazing wekken dat je daar vrijwel alleen jongere mensen ziet. De ouderen kijken vanuit hun oude, krappe behuizing met verwondering naar deze nieuwe wereld. Zij hebben teveel meegemaakt om nog te kunnen veranderen.

Het klinkt vreemd om Chinezen een homogene groep te noemen want natuurlijk zijn Chinezen net zo divers als Nederlanders of Europeanen onderling. Echter als groep ten opzichte van de “buitenwereld”, waar ze zo weinig mee te maken hebben dat ze veel van de dingen die wij als vanzelfsprekend beschouwen niet weten, zijn ze net zo homogeen als de Nederlanders die wij in het buitenland er altijd feilloos uitpikken.